ختنه به معنای برداشتن تمام یا بخشی از پیش پوست آلت تناسلی مردان است که در بسیاری از جوامع و فرهنگ‌ها به عنوان بخشی از فرهنگ یا دین انجام می‌شود. از دیدگاه دین اسلام و به ویژه مراجع دینی شیعه، ختنه در دین و مذهب بر مردان واجب و ضروری شمرده می‌شود و در فقه امامی، خودداری از ختنه برای مردان جایز نیست. حتی اگر کسی در دوران کهن سالی مسلمان شود، ختنه بر او واجب است. در میان مسلمانان، انجام عمل ختنه با توجه به آداب و رسوم کشورهای مختلف تفاوت‌های فرهنگی، به روش‌های مختلفی انجام می‌شود.
مفهوم ختنه از دیدگاه اسلام
مفهوم دقیق ختنه از دیدگاه اسلام، در متون دینی و فقهی، به اینصورت است که پوست پوشاننده حشفه (سر آلت تناسلی) باید برداشته شود. ختنه به عنوان سنت اجتماعی و دینی از دوران پیشین در میان مسلمانان رواج داشته و در طول زمان، تحت تاثیر فرهنگ‌ها و رسوم رایج در ملت‌های متخلف، جزئیات آن دست خوش تغییر شده است.
واژه ختنه از ریشه «خ ت ن» در زبان عربی است که به معنای بریدن یا قطع کردن بوده و به صورت عامه به معنای بریدن پوست برآمده از آلت تناسلی از مردان است. در بسیاری از متن‌های عربی و دینی به جای کلمه «ختنه» از کلمه «ختان» استفاده می‌شود. علاوه بر این، از اصطلاحاتی مانند «اعذار» برای ختنه مردان به کار رفته است. همچنین به افرادی که ختنه نشده‌اند به اصطلاح «اغلف» یا «اقلف» گفته می‌شود.
اشاره به ختنه در قرآن
در قرآن به صورت مستقیم به ختنه اشاره نشده است اما در احادیث و منابع تفسیری، برخی از آیات قرآن به عنوان آیات اشاره کننده به این عمل دانسته شده‌اند. برای مثال سنت ابراهیمی ختنه از جمله مصادیق «کلمات» در آیه ۱۲۴ سوره بقره، «وَإِذِ ابْتَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ» و مصداق آیین حنیف ابراهیم «مِلّةَ ابراهیمَ حنیفاً» در آیه ۱۲۵ سوره نساء و «حنفاء» در آیه ۵ سوره بینه به به شمار می‌آیند. علاوه بر این منظور از «صِبغةَاللّه» در آیه ۱۳۸ سوره بقره از دیدگاه برخی مفسران، شریعت الهی در مورد ختنه می‌باشد.
اشاره به ختنه در احادیث
در احادیث اسلامی، پیشینه عمل ختنه، شرایط و چگونگی آن آمده است. همچنین در بعضی از احادیث به ختنه حضرت ابراهیم در هشتاد سالگی اشاره شده است. در این احادیث از حضرت ابراهیم به عنوان اولین مرد ختنه شده نام برده شده است. در برخی از احادیث، پیامبر اکرم بعد از تولد توسط عبدالمطلب و در برخی دیگر از احادیث توسط جبرئیل ختنه شده‌اند. در برخی روایات دیگر نیز آمده است که آن حضرت ختنه شده متولد شده‌اند. بنابر احادیث ختنه سنتی است که پیش از حضور دین اسلام رایج بوده و پس از آن نیز با شرایط و اصول مختلف در میان ملت‌ها ادامه یافته است.
در احادیث و روایات بسیاری به این موضوع اشاره شده که مستحب است نوزاد را در روز هفتم بعد از تولد ختنه نمایید. برای مثال امام صادق (ع) به نقل از پیامبر اعظم (ص) فرموده است که فرزندان‌تان را در روز هفتم ختنه نمایید، زیرا این عمل باعث پاکیزگی نوزاد شده و در تسریع رشد و نموّ او مؤثرتر است. «طَهَّرُوا اَولادَکُم یومَ السّابِعِ فَاِنَّهُ اَطْیَبُ وَ اَطهَرُ وَ اَسرَعُ لِنَباتِ اللَّحمِ». روایتی با همین مضمون را مسعدة بن صدقه نیز از پیامبر اعظم (ص) نقل نموده است.
ختنه از دیدگاه فقه امامیه
با توجه به آنچه در فقه امامیه آمده است، مردان اجازه خودداری از انجام عمل ختنه را ندارند. حتی اگر افرادی در کهن سالی به دین اسلام ایمان بیاورند، انجام عمل ختنه بر او واجب است. به قدری در در فقه امامیه به ختنه تاکید شده است که اگر فرد ختنه نشده اعمالی مانند طواف را انجام دهد، اعمال او باطل بوده و انجام ختنه شرط اعمالی مانند طواف دانسته شده است. حتی برخی از نظر برخی از فقیهان، خواندن نماز میت بر فرد اغلف جایز نیست.
ختنه از دیدگاه ادیان آسمانی
انجام ختنه در ادیان آسمانی سابقه طولانی دارد. طبق آنچه در تورات آمده است، حضرت ابراهیم در سن 99 سالگی فرمان الهی را برای ختنه خود و اولاد ذکور خود دریافت کرد. این عمل نشانه‌ای از پیمان میان خداوند و بندگان او می‌باشد. سنت ختنه در میان یهودیان از گذشته رایج بوده و آن‌ها افراد اغلف را نجس دانسته و از حقوق اجتماعی محروم می‌نمودند.
روش ختنه و شرایط آن در دین یهود، شباهت بسیار زیادی با احکام اسلامی دارد. در ابتدای پیدایش دین مسیحیت، ختنه برای مردان واجب شمرده می‌شد. حضرت مسیح از مادری یهودی زاده شده است و در روز هشتم بعد از تولد ختنه شده است. اما بعدها در شورای اورشلیم، تصویب شد که این عمل در دین مسیحیت واجب نیست. در دین مسیحیت، عمل غسل تعمید به جای عمل ختنه، به عنوان نمادی از پیمان الهی میان خدا و بندگان او شناخته می‌شود.
شما می‌توانید برای آشنایی با تاریخچه و آشنایی با دیدگاه ادیان مختلف در مورد ختنه، به مقاله تاریخچه ختنه مراجعه نمایید.
دلیل واجب بودن ختنه در اسلام
فقیهان شیعه و اهل سنت به آیه 123 سوره نحل «اَنْ اتَّبِعْ مِلَّةَ اِبْراهیمَ حَنیفاً: اینکه از آیین ابراهیم که ایمان او خالص بود، پیروی کن» به عنوان دلیلی برای واجب بودن ختنه در اسلام استناد می‌کنند. این فقها منظور از روش و سنت ابراهیم در این آیه را ختنه دانسته‌اند؛ این نتیجه گیری بر اساس احادیثی که درباره این آیه وجود دارد انجام شده است.
نتیجه گیری
ختنه از دیدگاه اسلام عملی است که در طی آن پوستی که حشفه را می‌پوشاند در طی آن بریده می‌شود. در قرآن اشاره مستقیمی به انجام این عمل نشده اما در آیاتی مانند آیه 123 سوره نحل به پیروی از سنت و روش حضرت ابراهیم اشاره شده است؛ که به گفته مفسران منظور از سنت حضرت ابراهیم ختنه می‌باشد. همچنین در احادیث نیز بارها به انجام عمل ختنه اشاره شده است. همچنین پیامبر و حضرت علی به ختنه نوزاد در روز هفتم بعد از تولد اشاره نموده‌اند. در فقه امامیه، مردان اجازه خودداری از انجام عمل ختنه را ندارند و حتی اگر کسی در سنین بالا نیز به دین اسلام ایمان بیاورد، انجام ختنه بر او واجب است.