زردی نوزاد یکی از اختلالات رایج در میان نوزاد تازه متولد شده است که به دلیل افزایش بیش از حد بیلی‌روبین در خون رخ می‌دهد. در این مقاله، علل ابتلا به زردی نوزاد، علائم و روش‌های درمان آن را بررسی می‌کنیم.
زردی نوزاد
زردی نوزاد (Newborns Jaundice) یک وضعیت شایع در میان نوزاد تازه متولد شده است که دلیل آن بالا رفتن سطح بیلی‌روبین خون نوزاد می‌باشد. بیلی‌روبین، رنگدانه‌ای زردرنگ است که از تجزیه گلبول‌های قرمز خون به وجود می‌آید. زمانی که کبد نوزاد هنوز به‌طور کامل قادر به پردازش و دفع بیلی‌روبین نباشد، این ماده در بدن تجمع پیدا کرده و باعث زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها میشود. این بیماری نوزاد معمولاً در هفته اول زندگی نوزاد ظاهر میشود و پس از آن از بین می‌رود؛ اما در برخی موارد ممکن است نیاز به درمان و یا مراقبت‌های پزشکی داشته باشد. برای تشخیص این بیماری، از معاینه چشمی، دستگاه بیلی‌روبین سنج و آزمایش خون استفاده میشود. همچنین درمان آن با استفاده از دستگاه زردی (فتوتراپی) انجام میشود.
زردی نوزاد
علل زردی نوزاد
زردی نوزاد میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. شایع‌ترین دلیل آن، ناتوانی کبد نوزاد در دفع کردن بیلی‌روبین است. نوزادی که قبل از هفته ۳۷ بارداری متولد می‌شوند، کبدشان رشد نیافته و در نتیجه ممکن است نتوانند بیلی‌روبین را به‌طور مؤثر پردازش کنند. این موضوع باعث میشود که این بیماری در نوزاد نارس بیشتر دیده شود و معمولاً نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. این نوع زردی معمولا در روز دوم یا سوم پس از تولد ظاهر شده و نیازی به درمان ندارد؛ زیرا پس از یک هفته یا دو هفته به صورت خود به خود بهبود می‌یابد.
شیر مادر
برخی از نوزادان در اثر وجود ترکیبات خاصی در شیر مادر که باعث کندی دفع بیلی‌روبین میشود، دچار زردی می‌شوند. این نوع زردی معمولاً بعد از هفته اول ظاهر شده و تا چند هفته باقی می‌ماند.
ناسازگاری خونی مادر و نوزاد
دو نوع ناسازگاری خونی میان مادر و نوزاد وجود دارد: ناسازگاری (Rh) و ناسازگاری (ABO). در ادامه به توضیح هر کدام می‌پردازیم.
ناسازگاری (Rh)
زمانی است که مادر خون (Rh) منفی داشته باشد و نوزاد خون (Rh) مثبت. این ناسازگاری در رحم اتفاق می افتد و باعث می شود که خون مادر آنتی بادی هایی تولید کند که گلبول های قرمز خون نوزاد را به سرعت تجزیه کرده و سطح بیلی روبین را افزایش دهد.
ناسازگاری (ABO)
در این ناسازگاری، مادر آنتی بادی هایی را پس از زایمان به داخل خون نوزاد که برعلیه سلول های خونی نوزادش است وارد می کند. زیرا که در این ناسازگاری ممکن گروه خونی مادر O باشد و گروه خونی نوزادش A و یا B باشد. به همین دلیل بدن مادر این آنتی بادی ها را می سازد.
این نوع زردی میتواند شدیدتر باشد و ممکن است نیاز به درمان‌هایی مانند فتوتراپی یا حتی تعویض خون داشته باشد.
علل زردی نوزاد
بیماریهای مادرزادی
برخی از بیماریهای کبدی مادرزادی می‌توانند باعث کاهش توانایی کبد در دفع بیلی‌روبین شوند که منجر به زردی شدید و طولانی‌مدت میشود. ناهنجاری‌های مجاری صفرا نیز ممکن است باعث انسداد در مسیر دفع صفرا شده و منجر به افزایش سطح بیلی‌روبین در بدن نوزاد شوند.
تغذیه ناکافی نوزاد
اگر نوزاد به اندازه نیازش شیر نخورد، نوزاد نیز نمی تواند که برای دفع کردن بیلی روبین ها به مقدار مناسب مدفوع و ادرار کند. در این شرایط با افزایش شیردهی و حتی مصرف شیر خشک می تواند به بهبودی زردی نوزاد را کاهش دهد.
بالا بودن گلبول های قرمز خون نوزاد
بالا بودن تعداد گلبول های قرمز خون نوزاد موجب می شود که سرعت تولید و همچنین مرگ و میر آنها زیاد شود. همانطور که گفته شد، مرگ گلبول های قرمز باعث می شود که ماده ای زرد رنگ که همان بیلی روبین است درون خون آزاد شود. به همین دلیل با زیاد بودن گلبول های قرمز و به طور کامل کار نکردن کبد نوزاد، میزان بیلی روبین موجود در خون نوزاد بالا رفته و نوزاد دچار زردی می شود.
بیماریهای زمینه‌ای
گاهی نیز ممکن است که زردی نوزاد نشان دهنده یک بیماری باشد. به این بیماری، زردی پاتولوژیک می گویند. از علت های بروز این بیماری می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کم کاری تروئید: ممکن است که غده تیروئید به میزان لازم هورمون تولید نکند.
- سندرم کریکلر نجار: این نوع بیماری بر روی آنزیم های تغییر دهنده ی بیلی روبین تاثیر می گذارد و یک نقص وراثتی است. البته نقص وراثتی دیگری نیز وجود دارد به نام ۶ فسفات دهیدروژناز که باعث زردی نوزاد شود.
علائم زردی نوزاد
علائم زردی نوزاد می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. این بیماری به طور معمول از طریق بررسی رنگ سفیدی چشم‌ها و رنگ پوست قابل تشخیص است. این بیماری در بیشتر موارد بسیار خفیف است و خطری ندارد؛ اما اگر شدید باشد ممکن است به نوزاد آسیب بزند. برای جلوگیری از این اتفاق، نیاز است که علائم زردی را بشناسید و در صورت مشاهده آنها سریعا به پزشک مراجعه نمایید. برخی از نشانه‌های این بیماری عبارتند از:
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها (معمولاً از سر شروع شده و به سمت پایین بدن گسترش می‌یابد)
- بی‌حالی و خواب‌آلودگی بیش از حد
- کاهش تمایل به شیر خوردن
- ادرار زرد تیره و مدفوع رنگ‌پریده
علائم زردی نوزاد
روش‌های تشخیص
پس از گذشت سه روز از تولد نوزاد، پزشک برای تشخیص زردی نوزاد را معاینه می‌کند. این کار معمولاً با معاینه چشمی پزشک آغاز میشود و در صورت وجود احتمال این بیماری، از روش‌های دقیق‌تری برای ارزیابی شدت آن استفاده می‌شوند. در ابتدا پزشک با معاینات بالینی و بررسی رنگ پوست و سفیدی چشم‌های نوزاد تشخیص می‌دهد که نوزاد به زردی متبلا شده است یا خیر. اگر این بیماری تنها به تغییر رنگ در صورت نوزاد محدود باشد، معمولاً خفیف است؛ اما اگر به سمت قفسه سینه و پاها گسترش یابد، احتمالا شدت آن بیشتر خواهد بود. همچنین شما می‌توانید از جدول زردی نوزاد برای تشخیص شدت زردی استفاده نمایید.
آزمایش‌های زردی
در صورتی که معاینات بالینی اولیه نشان دهنده زردی باشند، در ادامه با آزمایشات مختلف به اندازه گیری شدت آن می‌پردازند. با اندازه‌گیری سطح بیلی‌روبین در خون، می‌توان شدت این بیماری را به‌طور دقیق تعیین کرد. این آزمایش کمک می‌کند که مشخص شود آیا نوزاد نیاز به درمان دارد یا خیر. برای اندازه گیری سطح بیلی‌روبین، از دستگاه بیلی‌روبین سنج پوستی استفاده میشود. این دستگاه از طریق قرار دادن یک سنسور روی پوست نوزاد، میزان بیلی‌روبین را بدون نیاز به آزمایش خون اندازه‌گیری می‌کند. اگر سطح بیلی‌روبین بالاتر از حد معمول باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون را نیز تجویز کند.
درمان زردی نوزاد
معمولا زردی نوزاد به صورت خود به خود درمان میشود؛ اما اگر شدت آن بالا باشد، ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. در چنین شرایطی باید به دکتر مراجعه نموده و مراحل درمانی را پیش بگیرید. دو روش درمانی برای زردی نوزاد وجود دارد: 1- دستگاه فتوتراپی 2- تعویض خون. در بیشتر موارد از دستگاه فتوتراپی استفاده میشود و نوزاد پس از چند روز درمان میشود. این دستگاه با تابش نور خاص، به تجزیه بیلی‌روبین کمک می‌کند. اگر شدت این بیماری بسیار زیاد باشد، ممکن است نیاز به تعویض خون نیز باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله درمان زردی نوزاد را مطالعه نمایید.
چرا باید زردی نوزاد را درمان کنیم؟
اگر که زردی نوزاد درمان نشود در آینده نوزاد میتواند به این عواقب دچار شود:
- کاهش شنوایی
- گرفتگی و انقباض عضلانی یا muscle spasm یا muscle cramp
- توان عضلانی نوزاد کم می شود
- حرکت های غیر ارادی و بدون کنترل
- ایجاد مشکل در هنگام تکلم
- دائما رو به بالا بودن نگاه نوزاد
- مینای دندان نوزاد رشد نامناسبی خواهد داشت
- امکان ایجاد آسیب مغزی دائمی
نتیجه‌گیری
زردی نوزاد یک اختلال شایع اما معمولاً بی‌خطر است که در بیشتر موارد خودبهخود بهبود می‌یابد. اما لازم است که به علائم آن توجه کنید و در صورت نیاز فورا به پزشک مراجعه نمایید تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری نمایید. درمان‌هایی مانند فتوتراپی و در موارد شدید تعویض خون می‌توانند به کاهش سطح بیلی‌روبین کمک کنند.
پرسش‌های متداول
1- آیا شیر مادر باعث زردی نوزاد میشود؟
بله، در برخی موارد شیر مادر میتواند باعث این بیماری شود؛ اما معمولاً نیاز به قطع شیردهی نیست و این مشکل به صورت خودبهخود برطرف میشود.
2- چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر زردی نوزاد تا بعد از دو هفته ادامه داشته باشد، یا علائمی مانند خواب‌آلودگی بیش از حد، کاهش وزن شدید یا بی‌قراری زیاد مشاهده شود، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.