تزریق واکسن های نوزاد (Newborn Vaccines) یکی از مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری از بیماری‌هاست. سیستم ایمنی کودکان از لحظه تولد تا 6 سالگی کامل نشده و درحال رشد است. به همین دلیل از واکسنها برای ایمن کردن آن‌ها در برابر بیماری استفاده میکنند. در این مقاله به بررسی لیست واکسنهای نوزاد، اهمیت آن‌ها و جدول واکسیناسیون خواهیم پرداخت.
واکسن های نوزاد
سیستم ایمنی بدن نوزاد در 6 سال اول زندگی او درحال رشد است و هنوز کامل نشده است؛ از طرفی از لحظه تولد، نوزاد در معرض عوامل بیماری‌زا قرار می‌گیرد که باید از آن‌ها پیشگیری شود. واکسن های نوزاد (Infant Vaccine) با تحریک سیستم ایمنی، بدن او را در برابر بیماریهای مسری و تهدیدکننده ایمن می‌سازند. تزریق این واکسنها برای حفظ سلامت نوزادان ضروری است و باید طبق جدول واکسیناسیون کشوری این واکسنها تزریق شوند.
واکسن های نوزادان
چرا تزریق واکسن ها ضروری است؟
بنابر تعریف سازمان بهداشت جهانی (who)، واکسیناسیون از روش‌های مؤثر، ساده و ایمن برای مقابله با بیماریهای ویروسی و باکتریایی است. زمانی که یک واکسن وارد بدن نوزاد میشود، سیستم ایمنی را فعال کرده و تولید پادتن‌های محافظتی را تحریک می‌کند. این فرایند به بدن کمک می‌کند که در برابر بیماریهای خطرناک، مقاومت ایجاد کند و در آینده در صورت مواجهه با ویروس یا باکتری، به سرعت واکنش نشان دهد. واکسن های نوزاد نه تنها از خود کودک بلکه از جامعه نیز در برابر گسترش بیماریهای مسری محافظت میکنند. بنابراین، والدین باید بر اساس برنامه در زمان مقرر واکسن های نوزاد را برای فرزندشان دریافت کنند.
واکسن های نوزاد چگونه عمل میکنند؟
واکسن های نوزاد حاوی عوامل بیماری‌زا به شکل ضعیف‌شده یا غیرفعال‌شده هستند. زمانی که این مواد وارد بدن میشوند، سیستم ایمنی آن‌ها را به عنوان یک تهدید شناسایی کرده و شروع به تولید آنتی‌بادی می‌کند. این پادتن‌ها در بدن باقی می‌مانند و در صورت تماس مجدد با بیماری، از بروز علائم شدید جلوگیری میکنند.
چنانچه نوزاد طبق برنامه استاندارد، تمام واکسنهای ضروری را دریافت کند، احتمال ابتلا به بیماریهای خطرناک تا حد زیادی کاهش می‌یابد. علاوه بر این، برخی از واکسن های نوزاد به کاهش شدت بیماری در صورت ابتلا کمک میکنند. بنابراین، توصیه میشود که والدین برنامه تزریق واکسن را جدی گرفته و مطابق دستور پزشک اطفال عمل کنند.
برنامه های واکسن های نوزاد
لیست واکسن های نوزاد
برنامه واکسیناسیون بر اساس سن نوزاد طراحی شده است و والدین باید به این برنامه پایبند باشند.
| سن نوزاد | نوع واکسن |
| بدو تولد | واکسن سل (ب، ث، ژ)، هپاتیت B، فلج اطفال خوراکی |
| دوماهگی | پنج‌گانه (دیفتری، کزاز، سیاهسرفه، هپاتیت ب، هموفیلوس انفولانزا B) – قطره خوراکی فلج اطفال – روتاویروس – پنوموکوک |
| چهارماهگی | پنج‌گانه (دیفتری، کزاز، سیاهسرفه، هپاتیت ب، هموفیلوس انفولانزا) – قطره خوراکی فلج اطفال – IPV (فلج اطفال تزریقی) – روتاویروس – پنوموکوک |
| شش‌ماهگی | سهگانه – فلج اطفال خوراکی |
| دوازده‌ماهگی | MMR (برای سرخک، سرخجه و اوریون) – پنوموکوک |
| هجده‌ماهگی | سهگانه – فلج اطفال خوراکی- MMR |
| شش‌سالگی | سهگانه – فلج اطفال خوراکی |
آشنایی با تمامی واکسن های ضروری نوزاد
برای اطمینان از سلامت نوزادان، برخی واکسنها از بدو تولد تا سال‌های بعدی باید تزریق شوند. در ادامه به واکسنهای مهم و ضروری برای نوزادان اشاره خواهیم کرد:
واکسن سل (ب، ث، ژ)
واکسن ب. ث. ژ، یکی از واکسن های نوزاد است که با استفاده از باکتری ضعیف شده سل علیه این بیماری ساخته شده است. این واکسن در بدو تولد نوزاد در ناحیه بازو تزریق میشود. چنانچه این واکسن تا سن یک‌سالگی تزریق نشود، در صورت منفی بودن تست پی‌پی‌دی تزریق می‌گردد. غالباً اثرات تزریق در محل موردنظر باقی می‌ماند و در برخی افراد، تورم غده‌های لنفاوی زیر بغل نیز رخ می دهد که با گذشت زمان برطرف می شود.
هپاتیت B
بیماری هپاتیت B سبب ایجاد تورم حاد کبد با علائمی از قبیل تب، بی اشتهایی، استفراغ و زردی میشود. واکسن هپاتیت B از سال ۱۳۷۲ جزو برنامه واکسن های نوزاد است و تزریق آن به بزرگ‌سالان نیز توصیه می شود. این واکسن در ۴ نوبت بدو تولد، ۲ ماهگی ،۴ ماهگی و ۶ ماهگی به نوزاد تزریق میشود . پس از تزریق واکسن، عوارض جانبی مختصری نظیر درد و قرمزی در ناحیه تزریق، سردرد و احساس خستگی و ضعف مشاهده می شود.
واکسن هپاتیت B
فلج اطفال خوراکی
فلج اطفال نوعی بیماری حاد ویروسی است که سبب ناتوانی و فلج شدن بخشی از عضلات بدن میشود. بهترین روش برای جلوگیری از این بیماری پیش‌رونده، واکسیناسیون است. واکسن خوراکی فلج اطفال با استفاده از ویروس ضعیف شده ساخته میشود. پس از دریافت این واکسن در برخی از کودکان عوارض جانبی از قبیل تب بالا، واکنش های آلرژیک مشاهده میشود. در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق در کودک خود، فوراً به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
واکسن آنفولانزا
برای جلوگیری از ابتلا به آنفولانزای فصلی، از واکسن آنفولانزا استفاده میشود. از این واکسن می‌توان از سنین شش ماهگی به بعد استفاده نمود. پس از اولین تزریق، می‌توان این واکسن را در اول پاییز و یا اوایل زمستان نیز تزریق کرد.
در نظر داشته باشید برای کودکانی که دارای سن شش ماه الی هشت سال هستند، اگر واکسن آنفولانزا برای نخستین بار تزریق میشود و یا فقط یک دوز دریافت کرده‌اند، باید دز بعدی را حداقل 28 روز بعد دریافت کنند.
واکسن سه گانه چیست؟
واکسن سهگانه، یکی از واکسن های نوزاد است که با استفاده از باکتری کشته شده سیاه سرفه و سموم باکتری های دیفتری و کزاز ساخته می شود. دیفتری، کزاز و سیاهسرفه جزو بیماریهای خطرناکی محسوب میشوند که عوارض گوناگون و حتی خطر مرگ را در پی دارند. بروز تب و بی‌قراری از شایع‌ترین علائم پس از تزریق این واکسن است که امکان دارد تا چند روز ادامه یابد؛ بنابراین پاشویه و استامینوفن از جمله راهکارهای مؤثر در این شرایط است.
مراقبت های پس از تزریق واکسن های نوزاد
مراقبت‌های پس از تزریق واکسن های نوزاد
- از وارد آوردن فشار به محل تزریق خودداری کنید.
- در صورت تب، از کمپرس سرد یا پاشویه استفاده کنید.
- نوزاد را با لباس‌های راحت بپوشانید.
- در صورت نیاز، با مشورت پزشک از داروی تب‌بر استفاده کنید.
- نوزاد را تحت نظر داشته باشید و در صورت مشاهده علائم غیرعادی، با پزشک مشورت کنید.
نکاتی درباره واکسیناسیون
در برخی موارد مانند اختلال در سیستم ایمنی، تزریق واکسن به کودک غیرمجاز است. در این شرایط، تزریق واکسن های نوزاد طبق تشخیص پزشک انجام می شود.
همچنین در بیشتر موارد، واکسنها هیچ عارضه‌ای ندارند؛ یا موجب عوارض بسیار خفیفی میشوند که واکنش سیستم ایمنی بدن به این واکسن‌هاست. برخی از واکنش‌های رایج عبارتند از: علائم عمومی نظیر تب و یا احساس کسالت در نوزاد و کودک.
واکسن دیفتری و کزاز مخصوص بزرگ‌سالان پس از سن ۱۴ تا ۱۶ سالگی، هر ۱۰ سال باید تزریق شود.
سوالات متداول
جدول واکسن نوزاد شامل چه واکسنهایی است؟
جدول واکسن کودکان شامل واکسنهای ضروری مانند ب ث ژ، هپاتیت B، سهگانه (دیفتری، کزاز، سیاهسرفه)، فلج اطفال، سرخک، سرخجه، اوریون و واکسنهای دیگر است که در سنین مختلف از بدو تولد تا دوران کودکی و نوجوانی تزریق میشوند.
واکسن های نوزاد در بدو تولد شامل چه مواردی هستند و چرا اهمیت دارند؟
واکسنهای بدو تولد شامل واکسن ب ث ژ (برای پیشگیری از سل) و واکسن هپاتیت B هستند. این واکسنها به تقویت سیستم ایمنی نوزاد کمک کرده و از ابتلا به بیماریهای خطرناک در ماههای اولیه زندگی جلوگیری میکنند.
واکسن یک ماهگی نوزاد شامل چه مواردی است و چه اهمیتی دارد؟
واکسن یک ماهگی نوزاد معمولاً شامل دوز دوم واکسن هپاتیت B است که به تقویت ایمنی بدن نوزاد در برابر این بیماری کمک می‌کند. دریافت این واکسن طبق برنامه واکسیناسیون توصیه‌شده، نقش مهمی در حفظ سلامت نوزاد دارد.
تزریق واکسن های نوزاد از چند ماهگی شروع میشود و اولین دوز واکسن شامل چه مواردی است؟
واکسیناسیون نوزاد از بدو تولد آغاز میشود. اولین واکسنهایی که در بدو تولد تزریق میشوند شامل واکسن هپاتیت B، واکسن ب ث ژ (سل) و قطره خوراکی فلج اطفال هستند. سپس در ماههای بعدی، واکسنهای ضروری دیگر طبق جدول واکسیناسیون ادامه مییابند.
جمع‌بندی
تزریق واکسن های نوزاد یکی از مؤثرترین راه‌ها برای محافظت از آن‌ها در برابر بیماریهای خطرناک است. والدین باید به برنامه زمان‌بندی واکسنها توجه داشته باشند و مطابق توصیه‌های پزشک اطفال، در موعد مقرر نسبت به تزریق واکسنها اقدام کنند. با رعایت نکات مراقبتی و آگاهی از عوارض احتمالی، می‌توان این فرایند را به راحتی و بدون مشکل پشت سر گذاشت. همچنین، آگاهی از تأثیر واکسنها بر سیستم ایمنی کودک به والدین کمک می‌کند تا نسبت به این اقدام حیاتی اطمینان بیشتری داشته باشند.